Door: Armelle Demmers MSc, klinisch epidemioloog
Bittermeloen (Momordica charantia) is bekend van de Surinaamse keuken (waar het Sopropo genoemd wordt) en Indiase keuken (waar het o.a. Karela genoemd wordt). Het huidige Green Health Solution project richt zich op de teelt, producten en gezondheidswaarde van deze plant met name op het potentiele anti-diabetische effect. De bittermeloen wordt namelijk in een aantal regio’s in de wereld gebruikt als Traditionele Medicijn tegen diabetes en ook wijzen een aantal gecontroleerde studies met dieren en mensen op een dergelijk effect.
Verschillende partners van het Green Health Solutions project zijn op 19 maart jl. bijeengekomen bij de University of Applied Science Arnhem Nijmegen (HAN) om hun voortgang aan elkaar te presenteren. Bittermeloen wordt door deze onafhankelijke onderzoekers en partners onder de loep genomen door de effecten van extracten te onderzoeken op vetcellen, wormpjes, varkens en uiteindelijk ook in mensen. Alle voorbereidingen zijn in volle gang en hier volgt een up-date.
Gekeken gaat worden naar welke varianten van de bittermeloen effecten gaan geven op de suikerstofwisseling en ook welk extract. Stichting Control in Food & Flowers (SCFF) is betrokken bij het project voor het maken van extracten van bittermeloen. Deze extracten moeten met een standaardmethode worden bereid, zodat een goede vergelijking mogelijk is. Hierbij is het van belang een extractievloeistof -en methode te kiezen, die de grootste kans geeft op een effectieve extractie van de werkzame bestanddelen.
Aan de HAN wordt onder leiding van dr. Samantha Hughes veelbelovend onderzoek gedaan naar de gezondheid bevorderende effecten van bittermeloen op de worm van Caenorhabditis elegans. Dit is een rondworm, die leeft in de bodem van 1 mm lang, 250 nakomelingen produceert en een vaste levenscyclus van drie weken heeft. De wormen lijken erg op mensen met dezelfde weefsels zoals bijvoorbeeld huid, ingewanden en neuronen. Oorzaken van menselijke ziekten zijn ook hetzelfde in wormen zoals bijvoorbeeld diabetes, veroudering en kanker. Omdat de C. elegans zo klein is, zich snel voortplant en transparant is, is dit dier ook zeer geschikt voor dieronderzoek zonder ethische . Voor onderzoek op de C. elegans zijn van zes variëteiten van bittermeloen vruchten en bladeren gekookt met behulp van drie verschillende bereidingen; als thee uit de bladeren, in een gekookte en gefilterde variant van de vrucht zonder zaden en in een bewerkte vorm van de vrucht zonder zaden in de magnetron. Deze zes variëteiten van gekookte bittermeloen zijn getest op de effecten op vetophoping in C. elegans. Veranderingen in het vetgehalte zijn waargenomen in alle verschillende gekookte bereidingen, maar verlagingen van het vetgehalte zijn waargenomen in drie van de zes bittermeloen variëteiten. Van de bladeren van drie cultivars is thee gemaakt en getest op de overlevingstijd van de wormen. Twee varianten lijken een sterk effect te hebben op de overlevingstijd wat waarschijnlijk door een anti diabetische werking komt. De zes verschillende cultivars van de bittermeloen zijn geteeld op de Aeres Hogeschool in Dronten.
Bittermeloen gaat ook in vitro getest worden op macrofagen en vetcellen door de onderzoeksgroep van dr. Raymond Pieters en dr. Cyrille Krul, aan de Hogeschool en de Universiteit van Utrecht. Bij patiënten, die diabetes type -2 ontwikkelen als gevolg van obesitas treedt in het vetweefsel een toename op van ontstekingscellen, met name van macrofagen, die allerlei ontstekingseiwitten produceren. Er zijn duidelijke aanwijzingen, dat het mechanisme van insulineresistentie veroorzaakt wordt door een toename van deze ontstekingseiwitten. De onderzoeksgroep van dr. Raymond Pieters en dr. Cyrille Krul heeft onderzoek gedaan naar het onderliggende mechanisme van dit proces (1). In vitro hebben ze ontstoken vetweefsel nagebootst en konden zo 54 nieuwe eiwitten identificeren, die mogelijk een rol kunnen spelen bij diabetes type -2. Een zestal van deze eiwitten blijkt inderdaad ook voor te komen bij het ontstaan van insulineresistentie bij mensen. Deze eiwitten zijn als biomarkers interessant om na te gaan of natuurlijke stoffen insulinegevoeligheid kunnen verbeteren. Zo heeft de onderzoeksgroep in een vitro systeem aangetoond, dat het anti-diabetisch medicijn Rosiglitazon de ontstekingseiwitten verminderde, hetgeen een verklaring kan zijn voor het gunstige effect van Rosiglitazon op de insulinegevoeligheid. Nu is het de beurt aan bittermeloen om zich te laten onderzoeken op ontstekingswaarden. Spannend, wat de uitkomsten gaan zijn!
Aan de Wageningen Universiteit & Research wordt onder leiding van dr. Sietse Jan Koopmans en dr. Nikkie van der Wielen een studie uitgevoerd naar de effecten van bittermeloen op verlaging van bloedsuikerwaarden in minivarkens waarbij het minivarken model is voor de mens. De minivarkens zijn oudere zeugjes, die niet meer geschikt zijn voor de fokkerij en lijken op de oudere dikke mens met aanleg voor diabetes. Verschillende hoeveelheden, variëteiten en waarschijnlijk plantdelen van bittermeloen gaan getest worden op deze varkens. Het was nog even spannend of de varkens de bittermeloen wel lekker zouden vinden maar de extreme bitterheid van de groente blijkt gelukkig geen probleem te zijn! De bloedsuikerwaarden worden getest in een klein drupje bloed uit het oor van de varkens. Daarnaast zullen vele andere parameters, zoals; cholesterol, fructosamine en insuline bijgehouden worden. In een cycli van 3 weken zullen de verschillende bittermeloen varianten getest worden.
Last but not least zal de bittermeloen ook op mensen getest gaan worden in een humane studie. Deze studie wordt ook uitgevoerd aan de Wageningen Universiteit & Research onder leiding van dr. Jurriaan Mes. Op basis van de wetenschappelijk literatuur wordt gezocht naar de meest geschikte manier om de veronderstelde positieve gezondheidseffecten op mensen te onderzoeken. Waarschijnlijk zal er gekozen gaan worden voor mensen die pre-diabetisch zijn en dus nog geen medicijnen gebruiken maar wel in de risico groep zitten. Gekozen zal worden voor een crossover design op basis van een recente studie waarbij komkommer de placebo was. Bij een crossover studie zijn twee onderzoeksgroepen A en B, waarbij beide groepen de interventie krijgen en ook de controlegroep zijn. Groep A krijgt bijvoorbeeld eerst 4 weken bittermeloen en groep B de placebo. Dan volgt een overbruggingsperiode van 4 weken om het eventuele effect van de bittermeloen uit te laten werken. Daarna krijgt groep A 4 weken placebo en groep B de bittermeloen. Veranderingen op bloedsuikerspiegels, zowel nuchter als na inname van een suiker drankje of een maaltijd, zullen als maat voor de effecten van bittermeloen gebruikt worden. Er zijn al meerdere onderzoeken op mensen gedaan met de bittermeloen op bloedsuikerspiegels waarbij de resultaten wisselend zijn. Een verklaring hiervoor is dat verschillende bittermeloen variëteiten, extracten en plantdelen gebruikt zijn in de onderzoeken, en de (diabetische) mensen ook vaak de medicijnen ernaast mochten blijven gebruiken waardoor de resultaten niet goed met elkaar vergelijkbaar zijn. Ook heel spannend, wat de uitkomsten van dit onderzoek gaan zijn!
Literatuur: Jean Paul ten Kloostera, Alexandros Sotiriou , Sjef Boeren, Stefan Vaessen , Jacques Vervoort, Raymond Pieters. Type 2 diabetes-related proteins derived from an in vitro model of inflamed fat tissue. Archives of Biochemistry and Biophysics 644 (2018) 81–92
